Các nhà khoa học thuộc Viện công nghệ thực phẩm (CNTP) Việt Nam đã nghiên cứu, chuẩn hóa và sử dụng công nghệ đông khô sữa ong chúa ở...
Các nhà khoa học thuộc Viện công
nghệ thực phẩm (CNTP) Việt Nam đã nghiên cứu, chuẩn hóa và sử dụng công nghệ
đông khô sữa ong chúa ở nhiệt độ - 40oC, giữ nguyên được hoạt tính sinh học của
sữa ong chúa khi bảo quản ở nhiệt độ thường. Hiện tại nguồn nguyên liệu chuẩn
hóa được Viện CNTP Việt Nam chuyển giao cho Công ty Cổ phần Nam Dược để sản
xuất nên bộ sản phẩm Sắc Xuân trên dây chuyền hiện đại đạt tiêu chuẩn thực hành
tốt sản xuất thuốc của tổ chức Y tế thế giới (GMP – WHO)
I.Thành phần và tiêu chuẩn chất lượng
1.1. Tính chất vật lý
§ Sữa ong chúa là một chất lỏng có màu trắng đục đến vàng ngà,
sền sệt, thường không đồng nhất do có sự hiện diện của các hạt không tan kích
thước khác nhau. Sữa ong chúa là một hỗn hợp có độ nhớt cao và tan một phần trong
nước với tỷ trọng 1,1 g/ml. Độ nhớt thay đổi theo hàm lượng nước và thời gian
bảo quản. Sữa ong chúa có mùi rất đặc trưng, vị hơi ngọt, hơi chua và hơi khé
cổ, có tính axít cao (pH 3,4 – 4,5). Những tính chất cảm quan này là những chỉ
tiêu chất lượng quan trọng của sữa ong chúa.
1.2. Thành phần khóa học
§ Sữa ong chúa có thành phần hóa học đa dạng và phong phú với
hàm lượng khác nhau, bao gồm các thành phần chính là nước, lipid, protein,
đường, 10-HDA, còn lại là các vitamin, muối khoáng, axít amin tự do và enzyme…
§
§ 10 - HDA:
§ Axít 10 - Hydroxy - 2 - Decenoic (10-HDA) là một hợp chất có
hoạt tính đặc hiệu và chỉ tồn tại trong sữa ong chúa tự nhiên. Nó còn được gọi
là axít sữa ong chúa. Hàm lượng 10-HDA trong sữa ong chúa thường chiếm khoảng
1,5 - 2,0%, có chức năng ngăn ngừa ung thư và kháng khuẩn. Hàm lượng 10-HDA
trong sữa ong chúa là tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng của sữa ong chúa.Hoạt
tính chống vi khuẩn của 10-HDA tách chiết từ sữa ong chúa có khả năng chống lại
một loạt vi khuẩn đã được nghiên cứu. Những nghiên cứu chỉ ra rằng, tác dụng
chống vi khuẩn của 10-HDA thay đổi khác nhau với mỗi loài vi khuẩn gây bệnh.
a) Nước:
Sữa ong chúa có độ ẩm cao nhất trong
tất cả các loại sản phẩm từ ong. Hàm lượng nước khá lớn chiếm đến hơn 60% và
tính ổn định của độ ẩm về cơ bản được đảm bảo bên trong tổ ong nhờ việc liên
tục cung cấp nguồn sữa tươi mới bởi các con ong thợ, quá trình hút ẩm tự nhiên
của sữa ong chúa và những nỗ lực để đảm bảo độ ẩm xung quanh của toàn bộ quần
thể ong. Hơn nữa, tính không tan của một số hợp chất trong sữa ong chúa có thể
giải thích sự khác nhau về độ ẩm bên trong sữa ong chúa.
b) Các loại muối khoáng:
Sữa ong chúa cũng giàu các muối
khoáng đặc biệt là P, Mg, Ca, Fe, K, S, Mn, Si, Pd và các kim loại khác.
c) Protein:
Protein chiếm một hàm lượng đáng kể
khoảng 50% trọng lượng khô trong sữa ong chúa. Các protein quan trọng chiếm tới
90% protein tổng số với trọng lượng phân tử từ 49-87 kDa. Các protein và các
peptid với các chức năng khác nhau bao gồm khả năng kháng vi sinh vật và kháng
nấm (Bachanova và cộng sự, 2002). Protein của sữa ong chúa có nhiều thành phần
có giá trị và các hợp chất có hoạt tính sinh học. Bên cạnh những protein chính,
sữa ong chúa còn chứa các protein phụ bao gồm các peptit có vai trò như các
chất kháng sinh. Các peptid có hoạt tính sinh học này xuất hiện dưới dạng các
chuỗi axít amin của protein. Khi được giải phóng vào trong cơ thể chúng có thể
hoạt động như các thành phần điều hòa với hoạt tính tương tự như các hoocmon.
Những khám phá gần đây cho thấy các protein của sữa ong chúa có thể có chức
năng điều hòa miễn dịch sinh lý và ngăn ngừa các tác nhân gây dị ứng.
d) Các axít amin:
Sữa ong chúa là một sản phẩm tự
nhiên giàu axít amin nhất. Các axít amin rất quan trọng đối với con người và
động vật. Sữa ong chúa chứa ít nhất 15 axít amin trong đó có 8 axít amin thiết
yếu. Các axít amin trong sữa ong chúa được trình bày ở bảng dưới đây
e) Lipid:
Hàm lượng lipid trong sữa ong chúa
chỉ chiếm 3-6% nhưng lại đảm nhiệm những hoạt tính sinh học quan trọng gắn liền
với những chiến lược phát triển đàn ong. Các lipid này tạo ra hầu hết các tính
chất sinh học của sữa ong chúa. Cụ thể như giảm nồng độ cholesterol trong máu
và kích thích các tế bào thần kinh đệm.
f) Carbonhydrate:
Trung bình carbohydrate chiếm khoảng
30% trọng lượng khô của sữa ong chúa.
g) Các vitamin:
Sữa ong chúa chứa các vitamin như
B1, B2, B5, B6 (hàm lượng lớn), B9 và PP. Ngoài ra, vitamin C có thể có mặt
trong sữa ong chúa mặc dù với hàm lượng rất nhỏ. Hàm lượng các vitamin của sữa
ong chúa được trình bày trong bảng sau
1.3. Hoạt tính sinh học và tác dụng
của sữa ong chúa
1.3.1 Hoạt tính kháng khuẩn của sữa
ong chúa
Protein và peptid từ sữa ong chúa có
thể tham gia vào cơ chế bảo vệ của ong mật chống lại vi khuẩn là tác nhân gây
bệnh bằng cách trực tiếp làm ngừng hoạt động của vi sinh vật xuất hiện trong
các sản phẩm ong mật, cũng như cách cảm ứng của cytokin tham gia trong việc
điều hòa phiên mã của các protein và peptid bảo vệ. Loại protein có nhiều nhất
trong sữa ong chúa là albumin 1 đại diện cho 50% protein trong sữa ong chúa.
Peptid có trong sữa ong chúa có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn S.
aureus, L. monocytogenes và S. typhimurium với nồng độ cao (≥ 200 mg/ml)
(Bullet và cộng sự, 1999). Một số peptid kháng khuẩn trong sữa ong chúa đã được
xác định, bao gồm royalisin, apisimin, jelleines I, II, III, IV và apalbumin α.
1.3.2 Hoạt tính chống oxy hóa của
sữa ong chúa
Gần đây nhất, theo một nghiên cứu,
sữa ong chúa thu được sau 24 giờ chuyển sang ấu trùng có hoạt tính chống oxy
hóa mạnh nhất. Hoạt tính chống oxy hóa của sữa ong chúa cũng được chứng minh
trên các mô hình thí nghiệm invitro như thực vật, nấm men và chuột. Đồng thời,
tác dụng bảo vệ khỏi các rối loạn oxy hóa cũng đã được khẳng định trong các thí
nghiệm tiến hành trên các động vật thí nghiệm và quá trình peroxy hóa lipid bị
ức chế trong các thí nghiệm in vitro và trên chuột. Sữa ong chúa được tìm thấy
có tác dụng bảo vệ ADN trong mô chống lại tác hại do quá trình oxy hóa gây ra.
1.3.3 Hoạt tính chống ung thư của
sữa ong chúa
Ngay từ năm 1959, trên tạp chí
Nature Publishing Group, Gordon đã khẳng định sữa ong chúa có khả năng chống u
bướu, nguyên nhân là vì trong sữa ong chúa có chứa nhiều loại axít béo, đặc
biệt là 10-HDA. Năm 1960, Gordon và các cộng sự người Canada cũng đã công bố
trên tạp chí Cancer Research về hoạt tính ức chế khối u của 10-HDA in vitro.
Theo đó, sữa ong chúa được trộn với tế bào ung thư trước khi nuôi cấy đã cho
thấy khả năng ức chế hoàn toàn sự phát triển của tế bào ung thư bạch cầu AKR và
của 3 dòng tế bào ung thư cổ trướng trên chuột (Gordon và cộng sự, 1960). Tiếp
tục, đến năm 1985, công trình nghiên cứu của Tamura và cộng sự đã ghi nhận về
ảnh hưởng của sữa ong chúa đến các tế bào ung thư bạch cầu L1210, tế bào ung
thư cổ trướng Sarcoma 180. Theo đó, các tác giả này cho thấy sữa ong chúa có
vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự phát triển và di căn của các tế bào
ung thư (Pavel và cộng sự, 2011). Trong một nghiên cứu khác vào năm 2005, L.A.
Salazar Olivo và cộng sự cũng khẳng định sữa ong chúa có hoạt tính sinh học đa
dạng, nó có ảnh hưởng chống lại sự phát triển của các tế bào ung thư (L.A.
Salaza và cộng sự, 2005).
1.3.4 Tác động như insulin
Y học Trung Quốc và Nhật Bản đã sử
dụng sữa ong chúa để ngăn ngừa bệnh tiểu đường và giữ đường huyết ở mức độ bình
thường. Sữa ong chúa có thể giảm hàm lượng đường trong máu nhờ các peptid giống
insulin và các hợp chất khác như chromium, sulphur, vitamin B3 và vitamin H.
Sữa ong chúa cũng có khả năng duy trì nồng độ đường huyết tối ưu bằng cách oxi
hóa một phần glucose để thu năng lượng nhờ các peptit có tác dụng giống như
insulin. Hơn nữa, insulin tìmthấy trong sữa ong chúa dường như rất giống với
insulin tìm thấy trong động vật có vú. Ở những bệnh nhân tiểu đường kháng
insulin, sữa ong chúa làm giảm hàmlượng đường tới 33% trong 3 giờ sau khi tiêm.
Một số xét nghiệm cũng được thực hiện trên động vật để khẳng định tác dụng của
sữa ong chúa trên bệnh tiểu đường. Sữa ong chúa được cho là rất có hiệu quả
trong việc hạ huyết áp và kiểm soát hàmlượng triglyxeride và cholesterol ở
người. Sử dụng liều lượng 50-100 mg sữa ong chúa mỗi ngày đã hạ thấp hàm lượng
cholesterol huyết thanh tổng số tới 14% vàlipid tổng số tới 10% ở các bệnh nhân
xơ vữa động mạch. Đối với người cao tuổi, ăn 10g sữa ong chúa mỗi ngày trong 14
ngày đã tăng hàm lượng HDL-cholesterol và cải thiện hàm lượng LDL trong huyết
thanh mà không ảnh hưởng tới hàm lượng triglyxeride (Vittek và cộng sự, 1995).
Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng uống 6g sữa ong chúa mỗi ngày trong 4 tuần dẫn
tới hạ thấp nồng độ cholesterol tổng số và LDL trong huyết thanh mà không ảnh
hưởng tới nồng độ HDL hay các triglyxeride (Gou và cộng sự, 2007). Sữa ong chúa
kích thích sự sinh trưởng tế bào, đặc biệt các tế bào gan. Protein có trọng
lượng phân tử 57 kDa chịu trách nhiệm cho tác dụng này
1.3.5 Tác động hạ huyết áp và điều
hòa máu
Sữa ong chúa tác động đến hệ thống
tim mạch và máu như một chất điều hòa huyết áp. Sữa ong chúa được khuyến khích
sử dụng thay thế thuốc trong điều trị bệnh thiếu máu, hạ huyết áp, tăng huyết
áp và bệnh xơ vữa động mạch.
1.3.6 Nâng cao khả năng miễn nhiễm
Hàng loạt các nghiên cứu đã khám phá
và chứng minh ảnh hưởng của sữaong chúa và các thành phần của nó lên hệ thống
miễn dịch. Sữa ong chúa chứa các amin và các gamma globulin, các axít béo không
no, hormon, enzyme, protein, vitamin A và E giúp cho hệ thống miễn dịch chống
lại sự nhiễm trùng.
1.3.7 Tác động chống lão hóa
Từ cổ xưa, người ta đã tin rằng sữa
ong chúa có khả năng kéo dài tuổi thọ tương tự như ảnh hưởng của nó đối với ong
chúa. Một số nhà y học cho rằng sữa ong chúa là rất tuyệt vời đối với lão khoa.
Sử dụng sữa ong chúa 2-3 tuần và lặp lại trong mỗi chu kỳ 3 tháng là đủ để hoạt
hóa các tổ chức cơ quan của người già. Trên thí nghiệm với chuột, một chế độ ăn
16 tuần với khẩu phần ăn có sữa ong chúa đã làm tăng tuổi thọ trung bình dự
tính, bảo vệ ADN và làm giảm stress oxy hóa (Pavel và cộng sự, 2011).
1.3.8 Tác dụng chống viêm và chữa
liền vết thương
Từ cổ xưa, người ta đã tin rằng sữa
ong chúa có khả năng kéo dài tuổi thọ tương tự như ảnh hưởng của nó đối với ong
chúa. Một số nhà y học cho rằng sữa ong chúa là rất tuyệt vời đối với lão khoa.
Sử dụng sữa ong chúa 2-3 tuần và lặp lại trong mỗi chu kỳ 3 tháng là đủ để hoạt
hóa các tổ chức cơ quan của người già. Trên thí nghiệm với chuột, một chế độ ăn
16 tuần với khẩu phần ăn có sữa ong chúa đã làm tăng tuổi thọ trung bình dự
tính, bảo vệ ADN và làm giảm stress oxy hóa (Pavel và cộng sự, 2011).
